Twee maanden het nieuwe jaar in en mijn goede voornemens laten hun rafelrand zien. Ja, ik was het van plan. Nee, ik heb goede excuses. Ja, ik zou toch minstens een blog per maand gaan schrijven. Ook als er andere zaken gedaan moeten worden. Vaak heb ik uit mijn volle hoofd al een paar ‘beginnen’ geperst, maar die leiden dan niet tot een compleet verhaal. Zoals dit begin, dat ik in januari in een mail aan mezelf schreef toen mijn laptop kapot was en ik een Apple zonder Word had geleend:
‘Ze hebben ook een grotere!….’, zegt de mevrouw achter me in de rij bij de kringloopwinkel indringend, terwijl ze op mijn mandje wijst. Met moeite kom ik boven uit mijn gedachten en kijk in het mandje. Een grotere bloempot? Een groter schilderij? Een groter tijdschrift? Een grotere lap stof? Ik heb geen idee wat ze bedoelt. Tegen de tijd dat ik een antwoord heb samengeraapt is ze alweer druk met de aankopen van iemand anders. Gelukkig. Thuisgekomen krijg ik een app van Aad. ‘Als je nu geen stof hebt voor een nieuwe blog…’. Ik heb geen idee wat hij bedoelt. Dus ik app maar terug: ‘Ik neem aan dat je niet ‘The Voice’ bedoelt, maar onze laatste opgraving?’ Waarop ik het cryptische antwoord krijg: ‘Je weet het vast wel te combineren’.
Kijk dat bedoel ik. Een leuk begin…maar een maand later hebben we heel ander nieuws dan de pornografische huisvlijt (ik citeer Jort Kelder) van BN-ers.
Toch nog maar even terug naar die opgraving. Heerlijk was het dat we na zo’n lange tijd weer konden graven. In mijn vorige blog ben ik er al even over begonnen. En kon ik niet laten om alvast de mooiste vondst uit het grafveld te laten zien. Wat een schat. We zijn met negen leden vertegenwoordigd, bij toerbeurt, dus steeds als je komt is het even heroriënteren. Inmiddels is het grafveld dichtgegooid en zijn we een aantal putten opgeschoven. Er worden sporen gevonden van vier huizen (greppels en paalgaten) en een aantal afval/beerkuilen en waterputten. Alle tekenen duiden op een inheemse (Bataafse) nederzetting. De waterputten gaan behoorlijk diep en er worden door de vrijwilligers heel wat kuubs grond verzet. In de gemeenschappelijke app worden de foto’s gedeeld, want er wordt door verschillende mensen op opeenvolgende dagen aan gewerkt.
Uit het laatste waterput-profiel worden DNA-monsters genomen. De monsterjager verschijnt hiervoor geheel in een witte overal om de monsters niet te besmetten. Pepijn (de opgravingsleider) vertelt dat de resultaten van DNA-analyse er al na enkele weken kunnen zijn. Dat proces wordt geheel geautomatiseerd uitgevoerd. Met de computer worden alle gevonden DNA-profielen opgesteld (dit kunnen miljoenen profielen zijn), de dubbelen worden uitgefilterd en zo ontstaat er een min of meer handzame lijst met alle gevonden stoffen. En dit dan weer apart voor elk segment van het profiel. Het kan om DNA gaan van niet-humane bronnen zoals stuifmeel van planten, bacteriën en chemische elementen, DNA van dieren, en ook menselijk DNA kan gevonden worden, zelfs al via huidschilfers. Misschien een idee voor een lezing, bedenk ik opeens: iemand die dit eens helder aan ons uitlegt, liefst met wat sappige voorbeelden natuurlijk.
Op mijn laatste dag in het veld komen we bij een meer recent gebeuren. Ook dit lijkt een waterput of wellicht een reservoir. Hij heeft mogelijk gehoord bij de huizen die hier tot in de jaren ’70 hebben gestaan. Op de kaart van 1832 kan ik geen bebouwing vinden. Later hoor ik dat de huizen van later datum zijn. Mark en ik krijgen de opdracht om eerst de buitenkant van de put vrij te maken om vast te leggen en vervolgens een coupe te maken. De put is gemetseld met halve stenen en een kalkachtige specie. Met een moker slaan we de helft weg. Eerst denken we nog een deksel ontdekt te hebben, maar gaande het leegmaken komen we recent materiaal tegen. Plastic, lege broodzakjes, een glazen zoutvaatje. Toch wel een tegenvaller. Maar als we iets doen doen we het goed: de put wordt keurig schoon opgeleverd.
Intussen moet ik even naar de DIXI. Graafjas omhoog, fleece omhoog, broek naar beneden, thermohemd omhoog, thermobroek naar beneden, hemd omhoog, onderbroek omlaag. Het valt niet mee in zo’n kleine ruimte. Ali B. zou er nog een hele klus aan gehad hebben… als ik niet minstens vier keer te oud was geweest. Terwijl ik alles weer op de plaats wurm denk ik aan de vrouwen die ooit in deze kleine inheemse nederzetting gewoond hebben. Ongetwijfeld waarschuwden de moeders toen ook al hun dochters: ‘Kijk uit voor de Romeinen, en die soldaten zijn niet te vertrouwen. Niet in je eentje naar Noviomagus lopen, en denk erom: beslist niet naar de canabae!’
Deze week wordt de opgraving vervolgd. Er moet eerst wat asfalt gestript worden, dus benieuwd wat we daaronder gaan vinden. Nu de meeste Coronamaatregelen tot het verleden behoren, volgen de afdelingsactiviteiten elkaar in hoog tempo op. Vorig jaar werd bijna ieder plan door de werkelijkheid in de kiem gesmoord, dus nu proberen we het ijzer te smeden voordat het uit onze handen gerukt wordt. Vergaderen, netwerken, teksten redigeren, lezing, avond voor nieuwe leden, jaarrekening, jaarverslag, ledenvergadering plannen, het houdt niet op. Wat wel ophield is het thuiswerken: we hebben de meeste kratten ingepakt zodat we op het depot verder kunnen. Een beetje onwennig was het nog wel, afgelopen week. Het depot gaat verbouwen dus we zitten verspreid door de ruimte en we moeten onszelf weer even op onze plaats schurken.
Omdat ik het roodbakkend aardewerk met witte slib en veelkleurige decoratie en sgrafito aan het plakken ben, uit de beerput aan de Waalkade – het materiaal dat ik steeds ‘Genneps’ noem – leek het me een goed idee om in Gennep weer eens bij Museum Het Petershuis te gaan kijken. Als je er nog nooit bent geweest: het is leuk en klein en een omweg waard. Nu ben ik een keramiek-freak dus naast het historisch aardewerk heb ik genoten van het moderne keramiek dat er verzameld is, grotendeels gemaakt door keramisten die jaarlijks de Keramisto bezoeken, een grote pottenbakkersmarkt te Milsbeek. Maar er is ook een historische tijdlijn van vondsten uit het gebied, en vooral is er het ‘Genneps’ aardewerk, dat ik eigenlijk ‘Rijnlands’ zou moeten noemen.
Nu zijn er in Gennep ooit (in 1988) de restanten van een 18e eeuwse pottenbakkerij gevonden, dus het aardewerk dat daar vandaan komt is ‘echt’ Genneps, zo was mijn redenatie. Ik ken de publicatie van Alexandra Mars hierover, die weliswaar uitgebreid is, maar zonder veel kleurenafbeeldingen. Mijn visueel ingestelde hoofd vraagt om meer beeld. Staande bij de vitrines realiseer ik me al snel dat ik voor wat er te zien is die conclusie niet kan trekken. Wat er staat wordt getypeerd als Rijnlands en niet als ‘gevonden in Gennep’ of ‘Genneps’. Een paar voorbeelden:
Op de bovenste etage vind ik een kleine bibliotheek. Daar valt mijn oog toevallig op een boekje over een Potthaus in Kervenheim, net achter Weeze, waarvan de restanten en het productieafval in 1980 zijn gevonden en gedocumenteerd. Terug thuis vind ik er meer over, onder andere op deze website van de Historische Verein für Geldern und Umgegend en op deze website over Nederrijns aardewerk. Hoe herkenbaar! Wat ze daar vonden kwam rechtstreeks uit de productie: stapels van vaak dezelfde borden, zodat ze onmiskenbaar ‘Kervenheims’ zijn. Vaak met een vogeldecoratie en een datering.
Overduidelijk behoort het allemaal tot de Rijnlandse traditie: als men om welke reden dan ook van vestigingsplaats wijzigde namen pottenbakkers de recepten, hun ervaring en ontwerpen mee naar een nieuwe plek. Vergelijk wat je ziet in Gennep met de vondsten uit Kervenheim: dit is echt ‘zoek de tien verschillen’. Zelfs de witte slibrand die mij als kenmerkend Genneps werd voorgehouden vind ik hier terug. Conclusie: als ik wil constateren of iets echt uit Gennep komt is moet ik dieper in de materie, als het al haalbaar is. Wordt vervolgd.
Tenslotte nog een aardigheidje. Gevonden in de stort bij de opgraving van het Romeinse grafveld. Wit en glimmend stak dit boven de zwarte aarde uit. En ik wist meteen wat het was. Zo’n ding had je vroeger vaak in handen. Maar nog leuker werd het toen ik het zwarte stof afwreef en er tekst tevoorschijn kwam: A. Trautig Installateur Tooropstraat 76 Nijmegen. Zo maakte een installatiebedrijf in het begin van de 20e eeuw reclame op de wc-trekker. Over de betreffende naam kan ik online terugvinden dat dit wellicht Arie Trautig betreft, die in 1950 in Nijmegen gestorven is. Over de familie Trautig staat ook nog een mooi stukje op Noviomagus.nl: lees het hier!
Zie je nu wat ik aan het begin bedoelde? In het totaal van deze blog? In mijn hoofd is het zo druk als in een ongeleegde beerput. Er komt van alles bovendrijven en het gaat alle kanten op. Of is er method to my madness? Opeens zie ik een doorlopende lijn: van de Romeinen, via de Waalkade, de DIXI en installateur Trautig naar de man die onze actualiteit beheerst. Dan ligt een kopregel opeens zomaar voor de hand.
