Sloebers van de Waalkade

Een terugblik

Kleinschalige expositie groot succes door laagdrempelige aanpak

Een terugblik op de totstandkoming van de expositie via YouTube…

Insteek voor de expositie “Sloebers van de Waalkade” die in de maand oktober door onze afdeling werd georganiseerd, was een laagdrempelige aanpak, waarbij interactie en ontmoeting voorop stonden. De locatie, het vroeg 16^e eeuwse Besiendershuis in Nijmegen, was voor deze aanpak bijzonder geschikt. Het huis is zelden open en wordt meer voor culturele dan voor cultuurhistorische activiteiten gebruikt. Als de deur aan de Waalkade open staat komt – naast de bewust belangstellende – de nieuwsgierige bezoeker als vanzelf naar binnen. De vrijwilligers van de afdeling waren aanwezig om toelichting te geven.

Onderwerp van de expositie was het onderzoek naar een beerkelder die onderdeel uitmaakte van een reeds in 1996 uitgevoerde opgraving. Toen deze nog ‘nat’ werd aangetroffen besloot men de kelder met een gierzuiger te legen, om zo het vervolg van de opgraving mogelijk te maken. Na het wassen verdwenen ruim 100 kratten met opgezogen beschadigd materiaal in het depot, om er pas tijdens de coronacrisis weer uit te komen. Meer dan 20 vrijwilligers van de afdeling hebben het materiaal thuis in kleine groepjes gesplitst, ermee gepuzzeld en de voorwerpen gereconstrueerd. 

Het onverwacht goede resultaat vroeg om een presentatie, met zowel aandacht voor het bijzondere proces als voor het eindresultaat van de reconstructies en de determinatie. Ook de geschiedenis van de opgravingslocatie werd in beeld gebracht. Met de gereconstrueerde vondsten en historisch meubilair is gevisualiseerd hoe gewone mensen in de 18^e en 19^e leefden. Waarvoor werden de voorwerpen gebruikt? Wat zegt het organische materiaal over eetgewoonten? Hoe ging men om met bezittingen? Het zijn vragen waarop we hebben getracht een antwoord te geven. De enthousiaste reacties en de onverwacht grote belangstelling (meer dan 1200 bezoekers bij beperkte openingstijden, gemiddeld 22 per uur) van een breed publiek – van wethouder tot mensen met een verstandelijke beperking –  tonen aan dat ook het heel gewone voor ons allen bijzonder kan zijn.

Tekst: Pauline de Weijer

Sloebers van de Waalkade

Najaar 1996
Ter plaatse van het huidige restaurant Nacional (Waalkade 1 te Nijmegen) wordt een opgraving uitgevoerd door de afdeling Archeologie van de gemeente Nijmegen. Op het terrein bevinden zich verschillende beerputten en een beerkelder. Deze kelder is nog zodanig vers, dat hij niet met de hand kan worden opgegraven. Besloten wordt de kelder leeg te pompen en de gehele inhoud elders te drogen en te wassen. Daarna komt dit materiaal in het depot terecht. De opgraving, die volledig gedocumenteerd is, wordt nooit uitgewerkt.

Maart 2020
Covid19 heerst in ons land. Alle werkzaamheden van de woensdagavond-werkgroep van de AWN (Nederlandse Archeologievereniging) afdeling 16, Nijmegen en omstreken, komen stil te liggen. De werkgroep heeft zijn activiteiten in het depot van de gemeente, maar evenals ambtenaren zijn vrijwilligers niet meer welkom in het gebouw. En waar het voor ambtenaren uiteraard wordt geregeld dat ze thuis kunnen werken bestaat deze mogelijkheid voor de vrijwilligers niet. De werkgroep ontsluit materiaal van de gemeente, en dat blijft in het depot. En de groep blijft buiten.

Oktober 2020
In een poging om een project te bedenken dat vrijwilligers thuis kunnen doen, komt het verhaal over de opgraving van 1996 naar voren. Zouden we daar iets mee kunnen? Het materiaal van de opgraving ligt inmiddels ruim 24 jaar in depot. Een deel van de opgraving, namelijk een beerput die geleegd is door hem leeg te scheppen en zuigen, neemt veel ruimte in beslag, want naast het eventuele vondstmateriaal is er ook grint en puin meegekomen. Het materiaal is door het leegpompen door elkaar gehusseld, dus al wat we vinden is meegenomen. En het afval kan dan meteen afgevoerd worden. Met hulp van Kees Brok van Bureau Archeologie en Bodemkwaliteit van de gemeente Nijmegen (BABN) krijgen we toestemming om met dit materiaal aan de slag te gaan. En zo ontstaat een unieke samenwerking tussen BABN en vrijwilligers. In kleine groepjes, in omvang afhankelijk van wat er mag volgens de coronaregels, gaan we het materiaal thuis splitsen en verwerken. Kees zorgt dat de kratten materiaal op de verschillende thuiswerklocaties komt en dat het materiaal ook weer wordt opgehaald. Onderling contact en uitwisseling van noodzakelijk info gaat via een Whatsapp-groep.

Voorgeschiedenis

Maart 2022
Alle beperkende maatregelen zijn ten einde. En alle kratten met vondstmateriaal zijn inmiddels gesplitst! Er wordt verzameld, geplakt en gedetermineerd. Er komen zeldzame kleine vondsten boven. Maar er is ook een gevoel van: wat nu? Want nu hebben we dit bijzondere project gedaan, maar we willen het ook graag delen. Zo laagdrempelig is archeologisch vrijwilligerswerk nog nooit geweest, en dat willen we ook graag laagdrempelig vertellen. Want het gaat uiteindelijk niet om de bordjes en schalen die we vinden, maar om wat onze vondsten vertellen over hoe onze voorouders ooit leefden, hier aan de Waalkade. Al gaande blijkt, hoe weinig er eigenlijk bekend is over het leven van ‘gewone’ mensen. Het is voordat de fotografie breed zijn intrede deed. En deze mensen waren wellicht te ‘gewoon’ voor een schilderij. Dus het verhaal moet grotendeels door de vondsten verteld worden. We duiken behalve in de determinatieboeken ook in de archieven. Wat waren dat voor huizen, die op deze plek stonden, en wie woonden daar? Zo slaan we steeds weer nieuwe zijpaden in, die weer een verhaal opleveren.

Oktober 2023
AWN afdeling Nijmegen bestaat 55 jaar. Dat vieren we altijd met een speciale activiteit. Deze keer hebben we de mogelijkheid om ons verhaal over de opgraving aan de Waalkade te vertellen en te tonen in het Besiendershuis, slechts luttele stappen verwijderd van de plaats waar het materiaal ooit is gevonden en waar men heeft geleefd. Ook dit wordt een bijzondere samenwerking: het Besiendershuis wil behalve aan cultuur ook een plaats geven aan cultuurhistorie, BABN wil meewerken aan de uitvoering als dank voor het vele vrijwilligerswerk dat de AWN-afdeling al jaren voor de gemeente Nijmegen doet. En onze vrijwilligers willen graag hun verhaal op andere mensen overbrengen. En daarvoor willen we ook juist de bewoners van de benedenstad uitnodigen om te zien hoe in dit gebied 150 tot 250 jaar geleden werd gewoond.

Zie ook de pagina over de opgraving en verwerking…

Beweeg afbeelding voor 3D effect:

Voorraadpot uit de beerkelder aan de Waalkade. Hoog: 34 cm. Gemaakt in Frechen Dld. 1725-1775. Collectie gemeente Nijmegen. Voor de liefhebbers: DS S2-pot-8