Babylonisch vuur

Een gastblog van Aad Hendriks

Als tegenprestatie voor een klusje kreeg ik van mede-AWN-lid Paul een prachtig boek over onze ‘Nijmeegse trots’ om mijn Nijmegen-collectie mee uit te breiden: De Stevenskerk 750 jaar spiegel van Nijmegen.
Elk boek vol met afbeeldingen nodigt mij uit om het eerst eens rustig door te bladeren, van de plaatjes te genieten en te ruiken aan het drukwerk.

Op de woensdagavonden houd ik me in het Nijmeegse depot onledig met het digitaal op foto vastleggen van de collectie aardewerk uit de beerputten van Nijmegen, zowel ouderwets ‘plat’ als in 3D. In het gemeentelijk depot staan pallets vol met de afdankertjes van onze voorouders. Deze zijn medio jaren ’80 van de vorige eeuw opgegraven door Jan Thijssen en zijn team van de Stichting Stadsarcheologie Nijmegen (SSN), een specialistische afsplitsing binnen AWN Nijmegen en Omstreken.

Het geeft me meteen de mogelijkheid om het aardewerk dat door onze voorouders ooit aangeschaft is voor hun huishouden, in de hand te nemen om een idee te krijgen van wat ze er allemaal mee deden. Zo kreeg ik een tijdje terug kans om een vuurstolp (of vuurklok) uit de collectie van de SSN op de foto te zetten. Deze komt niet uit een beerput maar stond wel in het pand waar zo’n put door de SSN werd leeggeschept. Het is een uniek exemplaar, een zelfde is nog niet gevonden. Het betreffende pand ligt bijna aan de voet van de Stevenskerk.
Vuurstolpen werden pakweg tot/met de 17de eeuw gebruikt om vanwege brandgevaar het open vuur aan het eind van de dag veilig te kunnen afsluiten voor men zich te rusten begaf.

bovenaanzicht vuurstolp

Bij het doorbladeren van het boek over de Stevenskerk zag ik op bladzijde 178 een voorstelling van de stad Babylon. Deze afbeelding staat in dit fraaie boekwerk ter verduidelijking bij het artikel over een soortgelijke ‘Babylonische’ voorstelling, gevonden in de dagkant van het westelijk venster in de zuidelijke zijbeuk van de Stevenskerk. Uiteraard ben ik met het kompas op onderzoek uitgegaan en kwam na enig zoeken bij het bewuste raam. Als je (heel) goed kijkt zie je toch een van de twee naakte vrouwen die natuurlijk de schuld hebben aan het verval van deze beruchte stad.

Een raam in de Stevenskerk

Raam Stevenskerk (De kapel links van het orgel)

Deze is bij de na-oorlogse restauratie ontdekt onder een stuclaag, dus niet zo fraai als onderstaande afbeelding uit de 15de eeuw uit een boekwerk.

afbeelding van de stad Babylon

De stad Babylon wordt hier voorgesteld met kantelen op een stadsmuur. Te zien zijn vijf gezichten van bezorgde burgers die tussen deze kantelen door kijken naar de aanvallers. Hun stad ligt letterlijk onder vuur door soldaten en een duivelse figuur. Maar de bewoners hadden het er dan ook wel naar gemaakt. Deze personen wanen zich op deze afbeelding wellicht nog veilig voor deze dreiging. Maar we weten allemaal hoe het met Babylon is afgelopen.

Bij onze vuurstolp in het archeologisch depot staan (toevallig?) ook vijf figuren tussen de kantelen van hun stadsmuur door naar buiten te kijken. In de middeleeuwen werden vaak vertellingen doorgegeven bij het haardvuur en vooral bijbelse verhalen. Ik ben geen deskundige op archeologisch gebied, laat staan middeleeuwse overleveringen, maar soms kun je getroffen worden door de gelijkenis. Vergelijk het zelf.

Of dit verhaal nu wel of niet ergens op slaat, feit is dat vuur en vlam vroeger een grote rol speelden. Het zou kunnen dat onze voorouders een vuurstolp aan het verhaal van Babylon hebben gelinkt tijdens een lange winteravond.
Hoe dan ook: voorzichtig met vuur en blijf voor de zekerheid toch maar op het rechte pad!

Aad Hendriks

Bron: Le Blanc, P 2017 Kleur in de Stevenskerk Muur- en gewelfschilderingen in: De Stevenskerk 750 jaar spiegel van Nijmegen, Nijmegen, Vantilt, p.178

Reacties

Eén reactie op “Babylonisch vuur”

  1. Marijke Pennings avatar
    Marijke Pennings

    Interessant Aad en leuk om te lezen!

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *